ANNE –BABA TUTUMLARI

            Ailede anne veya babanın çocuklara karşı tutumu ilk günden itibaren çocuk üzerinde derin ve kalıcı izler bırakır. Çocuğun özellikle kişilik gelişimi üzerinde etkisi bulunan anne-baba tutumlarını çeşitli otoriteler değişik yönlerden ele alarak açıklamışlardır.

            Anne babaların çocuklarına karşı takındıkları en yaygın tavır türleri aşırı koruma, hoşgörü sahibi olma, aşırı hoşgörü ve düşkünlük, reddetme, kabul etme, baskı altında bulundurma, çocuklara boyun eğme, çocuk ayırma şeklinde olabilmektedir.

           Aşırı Koruma

Çocuğa karşı gerektiğinden fazla kontrol ve özen göstermesi. Bunun sonucunda çocuk diğer kişilere karşı aşırı bağımlı, kendine güveni olmayan, duygusal kırıklıkları olan bir kişi olabilir.

Yetişkinlik döneminde bu kişiler sevilme, korunma ve kayırılma gereksinimlerini karşılayabilmek amacıyla insanlarla her türlü çatışma ve sürtüşmeden kaçınarak onları hoş tutmaya çabalarlar.

Hoşgörü Sahibi Olmak

Çocukların bazı kısıtlamalar dışında arzularını diledikleri biçimde gerçekleştirmelerine izin vermeleri anlamına gelir. Anne babanın hoşgörüsü normal bir düzeydeyse çocuğun kendine güvenen, yaratıcı, toplumsal bir birey olmasına yardım eder.

Aşırı Hoşgörü Ve Düşkünlük

Çocuğu bencil yapar. O daima diğerlerinin dikkatini çekmek ve kendisine hizmet edilmesini ister. Böyle çocuklar ev içinde ve dışında çok zayıf sosyal uyum gösterirler.          

             Reddetme

            Çocuğun bedensel ve ruhsal gereksinimlerini karşılamayı aksatarak ona düşmanca duygular beslemek şeklinde tanımlanabilir. Bu ortamdaki çocuk yardım duygusundan uzak, sinirli, duygusal kırıklıkları olan, diğerlerine, özellikle kendinden küçük ve zayıflara karşı düşmanca duygulara sahip bir birey olabilir.

Kabul Etme

Anne babanın kabulü çocuğu sevgi ve sevecenlikle ele alması biçiminde davranışa dönüşür. Kabul eden anne baba, çocuğun ilgilerini göz önünde tutarak, onun yeteneklerini geliştirecek ortam hazırlar. Kabul edilen çocuk genellikle sosyalleşmiş, işbirliğine hazır, arkadaş canlısı, duygusal açıdan dengeli ve mutlu bireydir.

            Baskı Altında Bulundurma

            Anne ve babadan birisinin ya da her ikisinin baskısı altında olan çocuk, nazik, dürüst ve dikkatli davranmasına karşın, çekingen, başkalarının etkisinde kolay kalabilen, aşırı hassas bir kişilik yapısına sahip olabilir.

            Böyle evlerde yaşayan çocukların benlik saygıları düşüktür. Güvensiz ve tedirgindirler. Ezilme, horlanma ve benimsememe sonucu yaralanan benlik saygılarını kazanmak için çeşitli yollara başvururlar. Ergenlikten önce sinen, korkan bir çocuk ergenlikten sora tüm baskı ve dayağa karşı baş kaldıran, başına buyruk davranan, evin kurallarını hiçe sayan bir genç olup çıkar.

            Çocuklara Boyun Eğme

            Bu tarz anne babalar çocukların egemenliğini kabullenen kişilerdir. Çocuklar anne babalarına hükmeder ve onlara çok az saygı gösterirler.

            Çocuk Ayırma

            Bütün çocukları eşit düzeyde sevdiklerini söylemelerine karşın, kimi anne babanın bazı çocuklarını daha çok sevdikleri gözlenmektedir. Anne babalar sevdikleri çocukları diğerlerinden ayırarak onları kayırırlar.

            Disiplin yönünden ailelerde saptanan aşırı tutumlar

           

*Sıkı Tutum

            *Gevşek Tutum

            *Tutarsız Tutum

           

SıkıTutum

Bu tür tutum uygulayan ana-baba, çocuğu kendi tasarladığı bir kalıba göre yoğurmak amacını güder. Çocuk sürekli bir denetim altındadır. En küçük yanılgıları ve yaramazlıkları gözden kaçmaz, hemen üstünde durulur ve düzeltme yoluna gidilir. Çocuğun kurallara sıkı sıkıya uyması beklenir. Eğitimde ceza önde tutulmuş ve suçla orantısızdır. Ceza aileden aileye değişirse de amaç aynıdır. Çocuk ne pahasına olursa olsun yola getirilmelidir. Yaşa uygun çocuksu yaramazlıklar bile hoşgörüyle karşılanmaz. Çocuktan yaşının üstünde olgunluk beklenir.

Gevşek Tutum

Kimi ailelerde disiplin yok denecek kadar azdır. Çocuk bile bile kırıp dökse de ana babadan belirli bir tepki görmez. "Varsın kırsın benim çocuğumdan değerli mi?" diye destek bile görebilir. Çocuğa sayısız haklar tanınmıştır. Ancak nerede duracağı kesinlikle belirlenmemiştir. Neyin doğru neyin yanlış olduğu öğretilse bile uygulama ve denetleme yetersizdir. Bu disiplin yöntemi, yanlış bir anlayışla, çağdaş eğitim uyguladıklarını sanan anne babaların başvurduğu salt hoşgörü yöntemidir, diyebiliriz.

Tutarsız Tutum

Kimi evde disiplin yok değildir, ancak ne zaman, nerede uygulanacağı belirsizdir. Ana babanın tutumu aşırı hoşgörü ile sert cezalandırma arasında gidip gelmektedir. Çocuk hangi davranışın nerede ve ne zaman istendiğini kestiremez. Tutumunu ana babanın keyifli ya da öfkeli oluşuna göre ayarlamaya çalışır. Çocuk davranışın doğru veya yanlışlığından çok ne zaman cezadan kurtulurum sorusuna cevap arar. Kimi zaman ceza öyle beklenmedik bir anda gelir ki çocuğun baş kaldırmasına yol açar. Bir evde bir gün görmezlikten gelinen yaramazlık, ertesi gün ceza görüyorsa, annenin yaptığını baba bozuyor ya da babanın verdiği cezaya anne karşı çıkıyorsa, tutarsızlık gerçekten var diyebiliriz.

Başka bir sınıflandırmaya göre ana-baba tutumları

Otoriter Anne-Baba Tutumu

            Yaygın olarak kullanılan tutumlardan biri olan otoriter tutumda, anne-babalar çocuklarının gelişim düzeylerini, kişilik özelliklerini ve isteklerini dikkate almadan, kendilerinin istedikleri doğrultuda davranmalarını beklerler. Çocuklar anne-babanın istediği gibi davranmadığında sık sık ceza alırlar. Bu tutumu uygulayan ailelerde büyüyen çocuklar öfke, kızgınlık gibi duyguları ile düşüncelerini açıkça ifade edemezler. Böyle ortamların çocukların bağımsız kişilik geliştirmelerini engellediği, özellikle erkek çocukların saldırganlık düzeylerini arttırdığı ve benlik saygısı düzeylerini düşürdüğü gözlenmektedir.

Koruyucu- İstekçi Tutum

            Koruyucu –İstekçi anne baba tutumunda, çocuklar anne babaları tarafından aşırı korunur ve denetlenirler. Çocukların yapabilecekleri pek çok şey anne babalar tarafından yapıldığı için çocukların yaşayarak öğrenmelerinin önüne geçilir. Her konuda çocuklara gereğinden fazla müdahale edilerek, onların kendilerine yeter hale gelmeleri ve kendilerine güvenmeyi öğrenmeleri engellenir. Sonuç olarak kendi başına karar veremeyen, bağımlı bireyler yetiştirilmiş olur. Anne babalar tarafından kullanılacak uygun davranışlar çocuklarıyla aralarında oluşacak çatışmaları çözecektir. Anne babaların kullandıkları tutum ve davranışlar çocukların başkalarıyla olan ilişkilerini geliştirmeyi etkilemekte, yaşamın ilerleyen yıllarında onların kendilerinin kullanacağı yöntemleri öğrenmesini sağlamaktadır.

Demokratik Anne-Baba Tutumu

            Çocukların kişilik gelişimi için en uygun anne baba tutumu, koşulsuz saygı ve sevginin gösterildiği demokratik anne-baba tutumudur. Demokratik anne-baba tutumu çocukların hem denetlenmesine hem de onların ihtiyaçlarının karşılanmasına fırsat vermektedir. Demokratik tutumu uygulayan anne babaların sergiledikleri davranışlar birbiriyle tutarlı, kararlı ve güven vericidir. Bu tutumla belli sınırlar içinde çocukların bazı davranışları yapmasına izin verilir ve böylece onların sorumluluk duygusunun gelişmesine uygun ortam hazırlanmış olunur. Anne babalar her çocuğun kendine özgü bir gelişim kapasitesi olduğunu bildikleri için, çocukların özgürce gelişmesine, yeteneklerinin ortaya çıkmasına ve kendilerini gerçekleştirmelerine izin verirler.

 

                                                                                                                      

                                                                                                                                                                                            Marmaris Ortaokulu

REHBERLİK SERVİSİ